Jaarverslag 2011
Jaarverslag Stichting Boek & Wurm
2011
Voorgeschiedenis
De Stichting Boek & Wurm, opgericht in 2010, heeft tot doel het restaureren en conserveren van boeken en werken op papier (-) mogelijk te maken. De Stichting heeft een Anbi-status.
Bestuur
De bestuursleden:
Els ter Horst, voorzitter
Sabine Micheels, penningmeester
Jenneke ter Horst, secretaris
Marjolein van der Tweel, assessor
Wim Smit, assessor
Het bestuur is in 2011 viermaal bijeengekomen. Een vijfde vergadering in december 2011 werd afgezegd omdat er te weinig te bespreken was.
De vergadering van 23 maart werd gecombineerd met een bezoek aan het Nationaal Herbarium en de Bibliotheca Thyssiana in Leiden.
Koers
In de loop van 2011 heeft het bestuur geregeld gesproken over de te volgen koers. Twee punten vroegen vooral om de aandacht.
Het was opmerkelijk dat er geen aanvragen bij de Stichting binnenkwamen. Dit ondanks de acties van de Stichting meer bekendheid aan haar bestaan te geven. (Zie onder Publiciteit).
Ook bleken de pogingen van de Stichting om zelf geschikte projecten te vinden, nauwelijks respons op te leveren. De vraag doet zich dan ook voor hoe de Stichting in aanraking kan komen met instellingen die financiële steun behoeven voor het behoud/restauratie van hun collectie.
Andere punten van discussie waren:
- Digitalisering
Hoewel digitalisering de toegankelijkheid van een collectie ongetwijfeld ten goede komt ziet de Stichting het niet als haar taak digitalisering te subsidiëren. Immers: de oorsprong van de Stichting ligt in de boekuitgeverij en bij het tastbare boek. Het bestuur is overtuigd van het belang van het boek als object. Zo zal men voor (boeken)onderzoek altijd aangwezen zijn op het oorspronkelijke boek.
- Inventarisaties
Om meer inzicht te krijgen in het bestaan van subsidiabele collecties is de Stichting bereid om in sporadische gevallen de inventarisatie van een collectie te steunen. Dit zou een goed idee zijn wanneer een instituut zelf met de wens komt en dus de collectie goed kent. In principe is het bestuur echter van mening dat inventariseren van de collectie een verantwoordelijkheid is van de instantie zelf.
- Beheer
De Stichting vraagt zich af of instellingen nog investeren in bevlogen en kundige conservatoren, die bovendien genoeg tijd hebben voor het beheer van hun collecties.
- De waarde van een boek
De Stichting kijkt niet alleen naar de waarde van het unieke boek, maar ook naar de waarde van de collectie en de plaats die het betreffende boek daarin heeft.
De laatste versie beleidsplan is van september 2010.
Draaiboek
De laatste versie van het draaiboek (september 2010) is licht gewijzigd:
- Meerjarige verplichtingen
De Stichting gaat geen verplichtingen aan die ze niet kan garanderen. (Een deel van) de sponsoring kan bijvoorbeeld wegvallen door veranderde omstandigheden. De Stichting verleent in principe dan ook alleen subsidie voor projecten die een looptijd hebben van maximaal 12 maanden. Voor langer lopende projecten zal het bestuur per (kalender)jaar een beslissing nemen over een vervolgsubsidie.
Verder is gesproken over:
- Het al dan niet vergoeden van BTW. Als de subsidieverkrijgende instelling niet BTW-plichtig is, dat wil zeggen betaalde BTW niet bij de fiscus kan terugvorderen, kan zij de BTW bij de Stichting in rekening brengen.
- Anbi
Uitgezocht is of de te steunen doelen Anbi-stichtingen moeten zijn. Dit is niet het geval.
Publiciteit
- Website
De website is verbeterd en aangevuld met foto’s en verwijzingen naar het Atlasfonds, de boekrestauraties van de Universiteitsbibliotheek Groningen en het Nationaal Herbarium, Leiden.
- Drukwerk
Visitekaartjes, briefpapier en enveloppen zijn gedrukt.
- Naamsbekendheid
Philip Knijff die contacten heeft in de wereld van museale collecties heeft Boek & Wurm op de website van Bibliophilia (www.bibliofielen.nl) geplaatst.
Financiën
- Staat van Baten en Lasten 2011
De Stichting wordt gefinancierd uit particuliere donaties.
- Begroting 2012
Zie bijlage.
Donateurs
Er is gesproken over het werven van meerdere donateurs. Afgesproken is niet actief donateurs te werven. De verwachting is dat de baten niet in verhouding zullen staan tot de lasten. Wel zullen we in de website de deur op een kier houden.
Op dit moment zijn de inkomsten ruim voldoende om aan de verplichtingen te voldoen. Bovendien zou een breder budget wel eens meer werk kunnen genereren dan de Nederlandse restauratie-ateliers aankunnen.
Projecten
Nationaal Herbarium, Universiteit Leiden: boeken
De initiatiefnemers van de Stichting Boek & Wurm hadden al voor de oprichting van de Stichting contact met het Nationaal Herbarium. Als Atlasfonds werd een poging ondernomen om met Naturalis tot langlopende afspraken (vijf jaar) te komen. Hierbij werd ook het Herbarium betrokken, omdat Naturalis vreesde zelf niet genoeg materiaal voor vijf jaar restauratie te kunnen leveren. Bij de keuze van het Herbarium als derde partner in dit project speelde ook een vergevorderd fusieplan een rol.
Het plan met Naturalis en het Herbarium liep op niets uit. Wel had de bibliothecaris van het Nationaal Herbarium, mevrouw Frankova, indruk gemaakt vanwege haar deskundigheid en kennis. Daarom werd het Nationaal Herbarium medio 2010 in een algemene brief gewezen op de mogelijkheid subsidie aan te vragen.
Het Herbarium reageerde positief en diende binnen de gestelde termijn een restauratieplan in. Met het Herbarium werden vervolgens afspraken gemaakt voor een restauratieproject van 158 boeken in drie fasen. Er was een bedrag van € 34.000 mee gemoeid. Het project werd uitgevoerd door Atelier Mooie Boeken in Amsterdam.
Het project werd half 2011 afgerond. De rapportage was voorbeeldig en, zeker voor de eerste twee fasen van het project, uitvoerig. Bij het bezoek aan het Nationaal Herbarium in maart 2011 heeft het bestuur van de Stichting een aantal van de gerestaureerde prachtwerken mogen bekijken.
De rapportage is terug te vinden op de website van de Stichting.
Aan het eind van het project bleek de huisvesting van de gerestaureerde boeken een probleem. De keuze was de werken onder te brengen in de Rare Book Room van het oude Naturalis, óf in de bibliotheek van het Herbarium. De eerste optie had als nadeel de slechte toegankelijkheid, voor de tweede mogelijkheid gold dat de bewaaromstandigheden niet ideaal maar voldoende waren, terwijl daarentegen de toegankelijkheid optimaal was. Gekozen is voor de tweede optie.
De Librije, Enkhuizen
In november 2010, toen het project met het Nationaal Herbarium goed liep, ging de Stichting op zoek naar een tweede project. Dit werd de Librije in Enkhuizen. De Librije is een van de twee laatste kettingbibliotheken in Nederland en is naarstig op zoek naar geld voor restauratie van zowel collectie als gebouw.
Eind 2010 was het contact met de Librije gelegd. Een subsidie van € 20.000 werd toegezegd.
Begin 2011 diende de Librije twee offertes in, één voor de restauratie van de Biblia Polyglotta (Bookconservation Sabine Fleischer, Zutphen), de ander voor die van de Opera van Augustinus (Atelier Mooie Boeken, Amsterdam).
In juni ontving de Stichting het bericht dat de restauratie van de ‘Polyglotta’ doorging, maar dat Atelier Mooie Boeken geen tijd had voor de restauratie van de Opera. Later bleek ook de restauratie van de ‘Polyglotta’ voorlopig opgeschort wegens ondercapaciteit bij het restauratie-atelier van Sabine Fleischer.
Afgesproken werd dat restauratie-atelier Meridiaan uit Amsterdam de ‘Polyglotta’ zal restaureren. Die van de Opera wordt op de lange baan geschoven.
De Stichting bood de Librije aan om het deel van de subsidie, gereserveerd voor de Opera, te gebruiken voor het in goede staat brengen van het overgrote deel van de collectie, dat in redelijke staat verkeert. De Librije had daarvoor echter niet voldoende tijd en mankracht. Overigens is de collectie ondergebracht in de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag.
Dit project maakt duidelijk dat de capaciteit van de Nederlandse restauratie-ateliers haar grenzen kent.
Amerongen
De Stichting ontving een plan van de Stichting Vriendenkring Kasteel Amerongen, met de vraag om sponsoring van restauratie van 65 boeken. De Stichting zegde € 10.000 toe en vroeg om een lijst nog niet gesponsorde boeken. Deze lijst, met een latere aanvulling omtrent de staat van de boeken, werd toegezegd. Intussen was Atelier Mooie Boeken al aan het werk. Zodra aan de voorwaarden van de Stichting is voldaan (een duidelijk plan en bijbehorende planning) zal de Stichting overgaan tot het sluiten van een definitief subsidiëringscontract.
Herbaria Nationaal, Universiteit Leiden: herbaria
Tijdens het bezoek van de Stichting aan het Nationaal Herbarium in maart werd ons ook een kijkje gegund in de herbaria van het Herbarium. Een deel hiervan verkeerde in jammerlijke staat. De Stichting gaf te kennen dat zij restauratie wel wilde steunen. Het aanbod werd telefonisch nog eens bekrachtigd.
Eind 2011 ontving de Stichting een gedegen plan in drie fasen. De tijdraming zal nog volgen.
Wel bleek dat het lastig was om geschikte restauratoren te vinden voor dit specialistische werk.
Eventueel te subsidiëren collecties
Genoemd:
- Beweegbare boeken, Stadsbibliotheek Haarlem*
- Oude kinderboeken, Gemeentebibliotheek Utrecht*
- Dagboeken Stiboga-expeditie, Artis, UB Amsterdam*
- Affiches Theaterinstituut
- Collectie ’s Heerenberg, slot met groot archief, achter Arnhem
- Collectie Internationaal Instituut Sociale Geschiedenis. Veel 19e eeuws papier.
- NAI, Nederlands Architectuur Instituut, Rotterdam
- Tekeningen Stadsarchief, Amsterdam.
- Muziekbibliotheken, handschriften, partituren.
Onderzocht:
- Anatomische collecties, Leiden en Utrecht. Het bestuur zou graag hieraan bijdragen maar heeft nog geen contact kunnen leggen. In het kielzog hiervan: Medisch Museum Amsterdam, Dolhuis, Haarlem
- Reisbeschrijvingen. Leeskabinet Rotterdam*. Materiaal opgevraagd.
- Tresor, Leeuwarden. Tresor blijkt een eigen restauratie-afdeling te hebben.
(* Uit: Repertorium van Mateboer, Metamorphoseproject 1997)
Bijlage:
Staat van Baten en Lasten 2011
Begroting 2012
