Athenaeum Bibliotheek Deventer
Met de Athenaeumbibliotheek te Deventer heeft de Stichting Boek & Wurm twee projecten gedaan. In 2017 werden vijf banden gerestaureerd door de firma Van Waarde en in tweede instantie heeft de Stichting Boek & Wurm bijgedragen aan de conservering van de Borg-collectie van deze bibliotheek.
Restauratie vijf banden
I. Catechismus, ofte Onderwijsinge in de christelijcke leere, die in de kercken ende scholen der Nederlandtse gereformeerde kercken werdt ; mitsgaders de belijdenisse des geloofs…als ook de lyturgie der selver kercken…siecken-troost, en de christelicke gebeden.
Tot amsterdam, gedruckt bij Isaak van der Putte (1715?)
Behalve bij de Atheneum-bibliotheek alleen bij de Unievrsiteitsbiliotheken van Amsterdam en Utrecht
II. Beernt Arboestier, van mennigerley sermonen, deel 2 en 3
Handschrift uit het klooster van Diepenveen; geschreven door zuster Adriaen Mant 1454
Met penwerkinitialen in rood, blauw en bruin
III. Paulus Merula, Tijdt-threzoor, ofte korte bondlich verhael van den standt de kercken ende wereltlicke regieringe, vervatende de successie der pausen, patriarchen … keysers, koningen…van Christi geboorte af tot de tegenwoordigen jaren 1614
Gedruckt te Leiden, bi Claesz. Van Dorp
IV. Een convoluut, gedrukt in 1584, bevattende twee delen
– Martin Crusius, Turcograeciae libri octo/a Martino Crusio edita… cum indice coposissimo
Ad Turcograeciam Martini Crusii, aliquot epistolarum graecarum appendix
Basel, Leonard Onstein en Sebasstioan Henricpetri 1584
– Hieremias Constantinopolitani, Acta et scripta theologorum VVirtembergensium, et partriarchae Constantinopolitani D. Hieremiae: quae utrique ab anno M.D.LXXVI usque ad annum M.D.LXXXI de Augustana Confessione inter se miserunt Graece et Latine ab iisdem theologis edita.
Wittenberg, Johan Krafft d. Ä. 1584
V. Paullus Merula, Cosmographiiae generalis libri tres: item geographiae particularis libri quator, quibus Europa in genere, speciatim Hispania, Gallia, Italia describuntur
Leiden , Plantiniana Raphelengii en Amsterdam Cormnelius Nicolai 1605
De boekblokken en boekbanden zien er weer representatief uit en zijn weer goed raadpleegbaar , De originaliteit van de boeken is behouden. Er zijn zo min mogelijk toevoegingen. Ontbrekend leer en perkament zijn niet aangevuld en ontbrekende sluitingen en kapitalen zijn niet bijgemaakt. Reparaties aan het papier zijn uitgevoerd met Japans papier en de boekblokken en banden zijn gereinigd.
De BORG-collectie
Schets van de BORG-collectie
Vanaf de oprichting in 1858 is er door de Vereeniging tot Beoefening van Overijsselsch Regt en Geschiedenis door aankoop, schenkingen en legaten, die vooral tussen 1885 en 1914 plaatsvonden, een grote verzameling boeken aangelegd, kortweg de BORG-collectie genoemd. Deze collectie is van onschatbare waarde voor het wetenschappelijk onderzoek naar de geschiedenis van Overijssel, maar ook voor het onderzoek naar de geschiedenis van de aangrenzende provincies in Duitsland. De collectie is door J. Mateboer in de inventarisering van Nederlandse cultuurhistorische collecties gekenmerkt als een B-collectie: heel belangrijke collectie, moet zonder meer behouden blijven. Hoewel ze de Overijsselse geschiedenis betreft, is de BORG-collectie van nationaal belang.
De verzameling bevat zowel handschriften als gedrukte werken. Onder de handschriften bevinden zich waardevolle wapenboeken, landrechten en archivalia, familiepapieren, aantekeningen van wetenschappelijke en documentaire aard, maar ook gebedenboeken en liturgische werken. Sinds 1964 berusten ze voor het overgrote deel in het Rijksarchief van Overijssel in Zwolle (nu Historisch Centrum Overijssel). Ze zijn merendeels ontsloten, onder andere door de inspanningen van E. Vroom, indertijd chartermeester van het Rijksarchief in Zwolle, die een voorlopige en globale beschrijving vervaardigde, en E.D. Eijken, die in 1967 een Inventaris van de verzameling handschriften toebehorende aan de Vereeniging tot beoefening van Overijsselsch regt en geschiedenis het licht deed zien. Niet alle handschriften zijn in het Rijksarchief in Zwolle terechtgekomen; ook de Athenaeumbibliotheek bewaart 116 handschriften, vaak samengebonden met gedrukte werken.
De BORG-collectie in de Athenaeumbibliotheek Deventer
De BORG-collectie die sinds 1966 als permanente bruikleen berust in de Athenaeumbibliotheek Deventer telt ruim 7000 titels. Er bevinden zich incunabelen en postincunabelen onder, maar ook interessante reeksen plakkaten, pamfletten, proposities, notificaties, ordonnanties, reglementen, landrechten en andere drukken uit de 16de tot en met de 20ste eeuw, die representatief mogen heten voor de cultuurgeschiedenis van Overijssel en de drukgeschiedenis van deze provincie in het bijzonder. De collectie bevat voortbrengselen van de eerste drukpersen in Deventer, 17de-eeuwse emblematabundels, alba amicorum, atlassen van o.a. Joan de Lat in Deventer, stedegeschiedenissen, verschillende afleveringen van het beroemde 19de-eeuwse literaire jaarboekje Aurora (met mooie bandjes), schoolboekjes, dissertaties, tijdschriften etc.
Aantallen van de BORG-collectie in de Athenaeumbibliotheek:
- 116 handschriften/brieven, ruim 6600 boeken en 300 tijdschriften
- 3350 titels zijn van vóór 1840
- 2900 titels zijn van 1840-1950
- 750 titels zijn van na 1950
Vanaf 1986 is al gewerkt aan de conservering van de collectie. Er zijn nieuwe banden gemaakt, reparaties verricht en er werden zuurvrije mapjes geleverd. Evenwel zijn in eerdere conserverings-/restauratieprojecten de boeken en brochures uit de jaren 1840-1950 niet ontzuurd.
Voor dit project is ongeveer de helft van de BORG-collectie geïnventariseerd (depot 3, kasten 79-82), tevens het deel dat in de slechtste staat verkeert). Bij een inspectie van de collectie bleek dat 80 boekbanden in slechte staat verkeren. 57 banden moeten worden gerestaureerd en 42 in een stevig zuurvrij omslag geplaatst. Van al die te restaureren boeken moeten er naar schatting 25 worden ontzuurd. Naast boeken bevat de collectie (nog afgezien van de tijdschriften) talrijke pamfletten, overdrukken en andere brochures die uit één katern bestaan en die nog niet van een beschermend en zuurvrij omslag zijn voorzien. Van de brochures (kasten 79-82), al dan niet in een eerder conserveringsplan van zuurvrij omslag voorzien, moeten er 600 worden ontzuurd.
109 brochures zijn van een nieuw blauw zuurvrij omslag voorzien (zie afbeelding). De omslagen zijn vastgezet met een bindsteek.
De 57 ter conservering aangeboden boeken bleken in slechtere staat te verkeren dan op basis van foto’s en onze eigen rapportage was geconstateerd. Er is besloten om alleen die boeken te laten restaureren die van groot belang zijn voor de collectie Overijssel. Titels van algemene aard, die elders aanwezig zijn en vaak gedigitaliseerd, zijn gedeselecteerd. 17 boeken bleven over die voor conservering en restauratie in aanmerking kwamen.
Daarnaast zijn behoudende werkzaamheden uitgevoerd. Dit is gedaan vanuit een voortschrijdend inzicht over de juiste conserveringsmethoden: het vervangen van een omslag of band is een te rigoureuze aantasting van de bestaande situatie. De boeken zijn met behoud van oude sierpapieren omslagen gerestaureerd en geconserveerd, waarbij 14 boeken een stevig zuurvrij extra omslag kregen.
Deze werkzaamheden zijn uitgevoerd door de firma Hoogduin.
